Szlak Zbójników Karpackich - markowy produkt turystyki kulturowej Karpat
I zbóje mają swoje prawa.
Etiam latrones suis legibus parent. (łac.)
Cyceron
PODĄŻAJMY TROPEM ZBÓJNICKIEJ PRZYGODY!!!
„…To sytka od Pana Boga; taki los i śmierć, i sytko. I zbójnicy od Pana Boga. Oni ta jacy byli, tacy byli, ale robili dom Panu Bogu…”.
Fot. Zamek Komorowskich w Żywcu ze zbójnicką izbą tortur.
Zobacz naszego bloga o Szlaku Zbójników Karpackich. Kliknij tutaj!
Międzynarodowy Szlak Zbójników Karpackich www.zbojnickiszlak.pl jest nowoczesnym i oryginalnym sieciowym produktem turystycznym. Sieciowy produkt turystyczny to nic innego jak gotowa do sprzedaży spakietyzowana oferta, opierająca się o rozproszoną strukturę podmiotów, atrakcji, miejsc, punktów obsługi, obiektów, funkcjonująca jako jedna spójna koncepcja posiadająca wspólny, wiodący silny wyróżnik (markę) produktu. Tym oryginalnym wyróżnikiem jest zbójnicki mit. Mit bardzo głęboko i pozytywnie zakorzeniony w społeczeństwie nie tylko polskim, ale i słowackim, czeskim, ukraińskim i rumuńskim. Szlak Zbójników Karpackich jest produktem bazującym przede wszystkim na regionalizmie, góralszczyźnie, folklorze, karpackim dziedzictwie narodowym sześciu krajów. Od kilku lat odbywają się autorskie wycieczki Szlakiem Zbójników Karpackich, organizowane przez biuro podróży Zbójnicki Travel www.zbojnickitravel.pl
Zbójnicki Szlak biegnie przez krajobrazy niejednokrotnie górskie charakteryzujące się ogromnym zróżnicowaniem przyrodniczym i antropogenicznym. Niezwykle interesująca jest żywa kultura góralska oraz bogactwo obiektów zabytkowych, które są materialnym świadectwem burzliwych dziejów terenów położonych na całym łuku Karpat. O unikatowości walorów naturalnych i dziedzictwa kultury tego regionu świadczy fakt występowania wielu Parków Narodowych, ścisłych rezerwatów przyrody i zabytków wpisanych do Światowej Listy Dziedzictwa UNESCO.
Fot. Filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.
Jak za sprawą czarodziejskiej różdżki przeniesiemy Państwa w czasy największego nasilenia zbójnictwa w Karpatach, czyli w klimat XVI - XVIII wieku. Oprócz zwiedzania nieodgadnionych zbójnickich miejsc w Karpatach, nowy sieciowy produkt turystyczny jakim jest SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH zaserwuje Państwu mocną dawkę góralskiej zabawy z maXymalną dawką zbójnickiej adrenaliny z licznymi atrakcjami, napadami zbójnickimi, góralskimi śpasami, kuligami zbójnickimi, swojskim janosikowym jadłem, regionalną muzyką!
Każdy z Was może zakupić w zbójnickim sklepie internetowym zbójnickie gadżety, dostać specjalnie wytłoczoną zbójnicką monetę oraz jedyny w swoim rodzaju zbójnicki certyfikat!
Pomimo tego, że Szlak Zbójników Karpackich jest wyznakowany na razie tylko wirtualnie, wedle obowiązujących przepisów jest w pełni wartościowym szlakiem turystyki kulturowej i etnicznej Karpat spełniającym wszystkie kryteria szlaku turystycznego.
Fot. Zbójnicka kapliczka w Zawoi Policznym.
Szlak Zbójników Karpackich to tematyczny, pieszo - samochodowy szlak turystyczny o zasięgu międzynarodowym, obejmujący obiekty przyrodnicze i antropogeniczne związane z dziedzictwem kulturalnym regionu karpackiego. Na przestrzeni 4.500 km tworzy go około 1000 miejsc związanych z tradycją zbójnicką, opryszkowską i hajdamacką w 6 krajach: Polsce, Słowacji, Czechach, Ukrainie, Rumunii i Węgrzech. Wszystkie te miejsca szczegółowo opisane są na stronie www.zbojnickiszlak.pl
ZBÓJNICKI SZLAK ma formułę otwartą - to znaczy, że jeśli ktoś z Państwa wie o zbójeckim miejscu, które nie zostało ujęte na Zbójnickim Szlaku, można to miejsce zgłosić wysyłając maila na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Szlak Zbójników Karpackich obejmuje miejsca legendarnego ukrycia zbójnickich skarbów, zbójnickie zamczyska, skanseny architektury ludowej, przydrożne zapomniane kapliczki o zbójnickiej tradycji, izby pracy twórczej, zabytki architektury sakralnej, Parki Narodowe, Parki Krajobrazowe.
Fot. Szczyt Hawrań w Tatrach Bielskich na Słowacji.
Miejsca na SZLAKU ZBÓJNIKÓW KARPACKICH stanowią wielkie bogactwo regionów karpackich. Oddają jego specyfikę i określają kulturową tożsamość. Ich unikatowość i autentyczność sprawia, że są integralną częścią europejskiego dziedzictwa kulturowego. Ze względu zarówno na walory krajobrazowe, czystość środowiska, architekturę drewnianą, sakralną, jak i mozaikę etniczną, region karpacki posiada bardzo wysoki potencjał turystyczny.
Zbójnictwo stało się jednym z wiodących tematów folkloru, na jego kanwie zrodził się interesujący mit, nawiązujący do starych struktur indoeuropejskich mitów bohaterskich, w których obok starożytnych herosów znalazł swe miejsce król Artur i jego rycerze. Mitem zbójnickim rządzą te same prawa, pojawiają się w nim te same schematy: szlachetność, siła, walka z niesprawiedliwością, a nawet miłość i zdrada kobiety. Wreszcie mit ten, jak żaden inny element kultury ludowej Karpat, stał się motywem, który na stałe wszedł w kulturę elitarną - powieść, poezję, muzykę, plastykę, i jako taki po dziś dzień znajduje odbiorcę. Być może u źródeł jego popularności leży odwieczne dążenie człowieka do wyrównania krzywd, zwalczania niesprawiedliwości, przeciwstawiania siły i bogactwa słabości i biedzie. Mit taki wybiela bohatera, przemilcza wszystko, co nie godzi się z jego wyobrażeniem, z czasem zaciera się granica pomiędzy legendą a rzeczywistością. Z takim procesem mamy do czynienia także w wypadku zbójnictwa i trudno dziś ustalić, gdzie kończy się prawda, a zaczyna uformowana przez procesy kulturowe legenda.
Fot. Kościół w Dębnie Podhalańskim.
SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH powstał dla usystematyzowania wiadomości o zbójnictwie, które do tego czasu były bardzo chaotyczne i nieprecyzyjne. Idea przewodnia, która towarzyszyła twórcy szlaku była związana z pokazaniem unikatowego rdzenia kultury i tradycji krajów, które zlokalizowane są na łuku Karpat. Zbójnictwo to magia, to tajemnica, która w najbliższym czasie zacznie generować potężny ruch turystyczny zarówno w Polsce jak i w pozostałych krajach które autor wyeksponował tworząc szlak. Zbójnictwo ludowe to także bardzo chwytliwy medialnie wyróżnik Polski na tle innych krajów. Polska była miejscem największego nasilenia zbójnictwa karpackiego w XVI, XVII i XVIII wieku. Za stolicę zbójnictwa karpackiego autor obrał Żywiecczyznę. Najwięcej miejsc związanych ze zbójnikami znajduje się na terenie Małopolski, Podhala.
Zobacz opisy niektórych miejsc na Szlaku Zbójników Karpackich
Wielka literatura ugruntowała przekonanie bardzo powszechne choć nie uzasadnione, iż kolebką zbójnictwa jest Janosikowe Podhale (Janosik na Podhalu nigdy nie przebywał!). Gdy polscy pisarze poczęli w pierwszej połowie XIX wieku odwiedzać Tatry, podziwiać ich piękno i kulturę mieszkańców Podhala, zwrócili uwagę na opowieści zbójnickie i na podanie o Janosiku. Seweryn Goszczyński i Lucjan Siemieński zebrali i ogłosili parę opowiadań z tego zakresu, torując w ten sposób drogę pisarzom drugiej generacji. Wtedy to Zakopane stawało się bardzo znanym i popularnym uzdrowiskiem, stacja turystyczną i stolica Podhala. Zakopane stało się w tym czasie bardzo modne. Na czele pisarzy drugiej generacji stanął Henryk Sienkiewicz, który w Potopie wprowadził górali tatrzańskich, ratujących Jana Kazimierza z pułapki podczas szwedzkiego najazdu.
Fot. Cerkiew w Budesti w Rumunii.
Inne ziemie górskie żyły w cieniu Podhala tym więcej, iż właśnie obszar najbardziej nasycony ruchem zbójnictwa, Beskidy Śląsko-Żywieckie, nie miały szczęścia do wielkich piór, które rozniosłyby imię zbójnictwa tego, typowo antyszlacheckiego i o cechach patriotycznych, ruchu.
Intencją autora zbójnickiego projektu Leszka Młodzianowskiego jest zbudowanie, w oparciu o najważniejsze i najciekawsze pod względem walorów historycznych i architektonicznych obiekty w Karpatach, markowego produktu turystycznego. Docelowo Szlak ZBÓJNIKÓW KARPACKICH ma stać się najbardziej interesującą trasą turystyczną w Europie.
SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH ma na celu rozwój turystyki i krajoznawstwa oraz rozpowszechnienie wiedzy na temat folkloru, regionalizmu, historii, zwyczajów i obyczajów górali jakże malowniczego i pełnego śladów historii regionu karpackiego. Szlak ten związany jest z tajemniczymi miejscami na terenie 6 krajów, które wprowadzają turystów w magiczny świat zbójników karpackich, opryszków, tołhajów i hajduków.
Hory, nasze hory,
Wy nasze komory!
Bukowe listeczki
Nasze poduszeczki!
Hory, nasze hory,
Smreki a jawory,
Wyście ocieniły
Zbójnickie mogiły!
ZBÓJNICKI SZLAK powstał dlatego, iż nasza wiedza o zbójnictwie wydaje się ciągle niepełna i mętna. Każdy z nas mógłby przytoczyć zaledwie przezwiska dwóch zbójników, których zna: Janosika i Ondraszka. Strona internetowa, www.zbojnickiszlak.pl na pewno pozwoli bliżej zapoznać się z tematyką zbójnicką. Strona ta jest zarazem największym na świecie portalem internetowym poświeconym zbójnictwu karpackiemu.
Fot. Jaworzyna Kamienicka - kapliczka Bulandy.
Ze względu na to, iż zbójnictwo jest w dalszym ciągu fascynującym zjawiskiem chcielibyśmy wzbudzić u Państwa podziw dla potęgi karpackich gór. Pamiętajmy, że wszystkie najważniejsze wydarzenia na całym świecie miały miejsce w górach. Prawdziwe zbójnictwo również w górach odnalazło swoje magiczne miejsce.
Moda na ludowość, ludyczność, folklor i zbójnickie tradycje wcale nie słabnie, a w ostatnim czasie wręcz przybiera na sile. Zbójnicki mit kojarzy się nam wszystkim z symbolem dawności, honorności, wolności i dlatego nigdy nie zaginie! Dla wielu z nas dzisiaj zbójnictwo jest snem przeszłości – dzięki stronie internetowej www.zbojnickiszlak.pl może nie być! Legendy o zbójnikach są wciąż chętnie opowiadane i słuchane. Wiele regionalnych miejsc w Karpatach nazywanych jest na cześć słynnych zbójników i nawiązuje do ich obecności. Jeśli chcecie posłuchać legend o zbójnikach, poznać dzikie ustronia, w których grasowali swawolnicy górscy zapraszamy na ZBÓJNICKI SZLAK.
Fot. Orawski Podzamok na Słowacji.
Portal internetowy www.zbojnickiszlak.pl podzielony jest na kilkanaście głównych części. Jest to portal wiedzy o zbójnictwie, gdzie m.in. znajduje się wykaz ponad trzystu hersztów zbójnickich grasujących ze swoimi bursami na całym łuku Karpat, strefa zbójnickich legend, zbójnickiej muzyki, zbójnickich wierszy. Kolejnym działem są ciekawostki o zbójnikach, z których możemy m.in. dowiedzieć się o detalach stroju harnasia zbójnickiego lub o ulubionych potrawach, które spożywali zbójnicy podczas uroczystych biesiad na polanach górskich. Kolejną częścią jest bardzo obszerny i szczegółowy opis kilkuset miejsc związanych ze zbójnictwem karpackim w sześciu krajach: Polsce, Słowacji, Czechach, Ukrainie, Rumunii, Węgrzech związanych ze zbójnikami.
Teksty o zbójnikach w portalu www.zbojnickiszlak.pl są poprzeplatane licznymi przyśpiewkami zbójnickimi, które niezwykle ubarwiają cały portal internetowy. Jeżeli chodzi o teksty zbójnickich przyśpiewek to jest ich około 250.
Fot. Klasztor Pijarów w Podolińcu na Słowacji.
Na promocję SZLAKU ZBÓJNIKÓW KARPACKICH ułożono ok. 50 chwytliwych haseł reklamowych i stworzono około 200 grafik zbójnickich.
Zbójnictwo karpackie jak żadne inne zjawisko, wywarło ogromny wpływ na kulturę ludową Karpat, której przecież samo było wytworem. Zjawisko zbójnictwa, choć już znacznie odległe w czasie, nadal fascynuje historyków, folklorystów, etnografów, literaturoznawców i językoznawców, i zachęca do badań. Wciąż też pojawiają się nieznane dotąd źródła informacji, mogące rzucić nowe światło na zagadnienie. Jest to temat bardzo wdzięczny i medialny. Towarzyszy mu niebywała magiczna żywotność. Tworząc SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH chcieliśmy stworzyć modę na zbójnictwo!!! Chcieliśmy Państwu pokazać bardzo bogatą spuściznę kulturową jaką mogą poszczycić się Karpaty. Zbójnicki mit niezwykle mocno oddziałuje na wyobraźnię, co daje inspirację do podróżowania śladami karpackich zbójników.
Za stolicę zbójnictwa karpackiego autor SZLAKU ZBÓJNIKÓW KARPACKICH, który jest m.in. pilotem wycieczek i przewodnikiem górskim, uznał Żywiecczyznę. Dlaczego – przekonajcie się sami odwiedzając stronę www.zbojnickiszlak.pl
SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH powstawał przez 4 lata, co daje mniej więcej 1400 dni lub ok. 34.000 godzin, z czego autor przed komputerem spędził pisząc materiał na stronę internetową ok. 10.000 godzin. Słowo zbójnik w serwisie użyte zostało ok. 15 tysięcy razy. Do stworzenia SZLAKU ZBÓJNIKÓW KARPACKICH przeglądnięto setki starych książek, map, przewodników, archiwaliów, które odnalezione zostały w bardzo wielu bibliotek, archiwach państwowych, w antykwariatach itp. Aby zebrać materiał do zbójnickiego portalu trzeba było przejechać ok. 10.000 km. Aby przeczytać całą zawartość serwisu www.zbojnickiszlak.pl potrzeba by było spędzić non – stop przed monitorem komputera około 40 dni.
Fot. Zamek Hukvaldy w Czechach.
Marzeniem autora szlaku jest to, aby SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH stał się nie tylko polskim narodowym produktem turystycznym promowanym na międzynarodowych targach turystycznych na całym świecie przez Polska Organizację Turystyki - ale karpackim produktem turystycznym 6 krajów leżących na mitycznym łuku Karpat. Kolejnym marzeniem jest to, aby SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH został wpisany do KSIĘGI REKORDÓW GUINESSA jako jeden z najdłuższych i najciekawszych na świecie szlaków turystycznych.
Temat zbójnictwa jest jednym z najciekawszych i najbardziej oryginalnych tematów, jakich kiedykolwiek dostarczyła naszej kulturze góralszczyzna karpacka.
Zbójnictwo karpackie miało charakter mniej lub bardziej zorganizowany. Wśród tysięcy „towarzystw”, „familii”, „burs” prosperujących w ciągu niemal czterech wieków na przestrzeni górskiej od Bramy Morawskiej po źródła Prutu i Czeremoszu.
Ogromny tłum zbójników i opryszków, jaki w ciągu czterech bez mała stuleci (od końca XV – do połowy XIX wieku) przewinął się przez rozległe obszary Karpat i Podkarpacia, został poddany w pieśni i powieści ludowej daleko idącej selekcji. Tylko stosunkowo niewielką grupę „chłopców zza buka” głównie „hetmanów” karpackich – uznał za rzeczywistych bohaterów, uczynił z nich postaci na miarę swoich wyobrażeń, pragnień i dążeń!
Oprócz poznawania i odkrywania najodleglejszych części naszych ulubionych gór - Karpat wycieczki w te rejony pozwalają nam oderwać się od szarej codzienności, wielkomiejskiej cywilizacji, pobyć trochę w innym świecie, zasmakować zbójnickiej przygody. Wyprawy te oczyszczają umysł, doskonalą umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach i działania w grupie. Pozwalają dowiedzieć się czegoś więcej o nas samych, wypróbować najlepsze cechy charakteru, zawiązać trwałe i owocne przyjaźnie.
Fot. Skrzyczne, miejsce ukrywania się zbójnika Ondraszka.
Przez stulecia Karpaty znajdowały się pod wielokrotnie zmieniającymi się wpływami kilku wielkich kultur. Dzięki temu, że leżały one na ogół na peryferiach wielkich mocarstw, czas płynął tam wolniej niż gdzie indziej. Jak przed wiekami tak i teraz żyje tam barwna, wielojęzyczna mozaika narodowościowa, z własnymi obyczajami i tradycjami. W dobie postępujących w tej części Europy przemian oraz unifikacji kultur narodowych chcemy podczas naszych wycieczek odwiedzać te miejsca w Karpatach w których żyje się "po staremu", a których specyfika w krótkim czasie najprawdopodobniej bezpowrotnie zaniknie. Uważamy, że byłoby to z wielką szkodą nie tylko dla ich mieszkańców ale też dla wszystkich tych, którzy rozumieją znaczenie różnorodności kulturowej.
Styl uprawianej przez nas turystyki nawiązuje do tej, jaką uprawiali prekursorzy polskiej turystyki górskiej w Karpatach. Aby dotrzeć tam, gdzie nie docierają inni rezygnujemy z większości udogodnień, z jakich korzystają masowi turyści. Gotujemy na ognisku, sypiamy w namiotach, szałasach lub pod gołym niebem, możliwie jak największą część dnia staramy się spędzić w górach.
Dbamy o bezpieczeństwo trzymając się szeregu wypróbowanych zasad. Zbieramy informacje o miejscach związanych ze zbójnikami karpackimi które planujemy odwiedzić oraz możliwych problemach, starannie przygotowujemy sprzęt oraz prowiant.
Jesteśmy grupą otwartą na nowych ludzi, którzy zechcą działać wspólnie z nami. Tym, którzy zdecydują się na wspólne działania związane z poznawaniem fenomenu zbójnictwa karpackiego stawiamy takie same wymagania jak nam samym. Oczekujemy ludzi samodzielnych, odpowiedzialnych, zdolnych do działania w grupie, posiadających podstawowe umiejętności niezbędne w górach. Chętnie podzielimy się zdobytą przez nas wiedzą i doświadczeniem i nie mniej chętnie chcemy uczyć się od innych tego, w czym są od nas lepsi.
Fot. Czantoria w Beskidzie Śląskim - tu schowane są zbójnickie skarby.
Jednym z głównych celów powstania projektu „Zbójnicki Szlak” jest nawiązywanie kontaktów pomiędzy osobami zainteresowanymi tematyką zbójnictwa karpackiego dla umożliwienia maksymalnego udokumentowania fenomenu zbójnictwa karpackiego.
Wspólne działania pozwalają wymieniać doświadczenia oraz osiągać i eksplorować te zbójnickie miejsca w górach, do których samodzielne dotarcie byłoby znacznie bardziej uciążliwe lub niebezpieczne, a czasami wręcz niemożliwe.
Jednym z założeń projektu „Zbójnicki Szlak” jest możliwość systematycznych wyjazdów w Karpaty - szczególnie te mniej znane i trudniej dostępne – a związane z tradycją zbójnictwa karpackiego.
Karpaty są rdzeniem Europy Środkowej, swoistym fenomenem kulturowo-historycznym, pewną całością geograficzną, historyczną i społeczną, wznoszącą się ponad przecinające je granice państwowe. Są nierozerwalnym splotem kultur, miejscem ścierania się i nakładania wpływów polskich, ruskich, ukraińskich, rumuńskich, słowackich i węgierskich, a także niemieckich, żydowskich i wielu, wielu innych. Tak postrzegane Karpaty chcemy poznawać, badać i ochraniać, upowszechniać i popularyzować wiedzę o nich oraz starać się o zachowanie ich kulturowej złożoności i bogactwa.
Zamierzamy działać na rzecz wzajemnego poznawania współzamieszkujących je narodów i grup etnicznych, a także zachowania ich tożsamości.
Szczególną wagę przywiązujemy do przełamywania narosłych uprzedzeń narodowościowych. Można tego dokonać prowadząc rzetelne badania i popularyzowanie wkładu poszczególnych grup etnograficznych i narodowościowych w kształtowanie obrazu kulturowego Karpat.
Chcielibyśmy stworzyć miejsce rzeczowej wymiany poglądów i upowszechniania wyników badań. Miejsce spotkań i wspólnych działań ludzi o różnych poglądach, przedstawicieli różnych narodowości, obywateli różnych państw - wszystkich dla których Karpaty są obiektem zainteresowań.
Będziemy dokumentować przeszłość i propagować ochronę zabytków, wspierać folklor i poczynania kultywujące karpackie tradycje artystyczne. Zamierzamy rejestrować stan środowiska przyrodniczego i zachodzące w nim zmiany, wspomagać działalność naukową, popularno-naukową, publicystyczną i literacką krzewiącą wiedzę o Karpatach.
Fot. Karpackie krajobrazy.
Chcemy także wspomagać popularyzowanie muzeów, skansenów, izb regionalnych, festiwali folklorystycznych, a także rezerwatów przyrodniczych i parków narodowych w obrębie projektu „Szlaku Zbójników Karpackich”.
Projekt „Zbójnicki Szlak” jest mozaiką ułożoną z indywidualnych programów każdego z nas.
Zapraszamy do współpracy wszystkich, którzy w gronie życzliwych osób chcą uprawiać swoje karpackie pasje i zbójnickie zainteresowania, wszystkich — bez względu na narodowość i miejsce zamieszkania.
Pragniemy nawiązać stałe kontakty i współpracę z zainteresowanymi problematyką karpacką towarzystwami regionalnymi i turystyczno-krajoznawczymi oraz ośrodkami naukowymi i muzealnymi w kraju i za granicą.
Nasza wspólna praca zadecyduje o tym, czym projekt będzie. Jest ona bowiem jego największym kapitałem.
Chcecie poznać historie szumnych zbójników karpackich?
Jeśli tak - to zapraszamy na Zbójnicki Szlak!
Pytomy Wos piyknie na nasze strony!
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Hej!
Zespół Zbójnickiego Szlaku
Mob. +48 609 789 879
Kup gadżet zbójnicki ze Szlaku Zbójników Karpackich.Kliknij tutaj!
Zobacz filmy z naszych zbójnickich napadów i zbójnickich eventów.Kliknij tutaj!
Projekt „SZLAK ZBÓJNIKÓW KARPACKICH”® FIRMY ZBÓJNICKI SZLAK LESZEK MŁODZIANOWSKI, a w szczególności prezentowane koncepcje, pomysły i rozwiązania na mocy ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych z dn. 04.02.1994 r. Dz. U. nr 24 poz. 83 stanowią własność autora. Projekt ZBÓJNICKI SZLAK ani żadna z jego części nie może być w żaden sposób kopiowana, powielana, dystrybuowana bez pisemnej zgody autora.
